همایش بین المللی گفتگوی تمدن‌ها تکامل ملت‌های اسلامی با همکاری دانشگاه بصره عراق و دانشگاه فردوسی مشهد دوشنبه 9 خردادماه 1401 و با حضور حدوو ۸۰ استاد برجسته از دانشگاه‌های عراق و دیگر کشورهای عربی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
در ابتدای این مراسم دکتر احسان قبول، مدیر همکاری‌های علمی و بین المللی و امور دانشجویان غیر ایرانی، ضمن خوشامدگویی به مهمانان همایش دانشگاه‌های عراق  با اشاره به پیشینه روابط تمدنی، زبانی و فرهنگی میان ایران و عراق گفت: «سابقة روابط فرهنگی دو کشور به  قبل از اسلام و شهر حیره باز می‌گردد و کتاب‌هایی از جمله کتاب آذرتاش آذرنوش به این روابط اشاره کرده است». وی با توجه به 50 درصد کلمات مشترک میان زبان فارسی و عربی، ادبیات فارسی و عربی را مانند دو خواهر دانست که ممکن نیست از هم جدا شوند. دکتر قبول با توجه به سابقه فرهنگی نظامیه‌های بغداد افزود: متفکران، شاعران و فلاسفه بزرگی چون خیام و‌ سعدی تحت تاثیر این نظامیه‌ها به رشد و بالندگی رسیدند و تاریخ ثابت کرده است هرگاه دو فرهنگ و تمدن ایران و عراق به هم نزدیک شده اند تمدن اسلامی به اوج و شکوه خود رسیده است.  وی با توجه به اینکه بیش از 1300 دانشجوی عراقی در دانشگاه فردوسی مشهد در حال تحصیل هستند ابراز امیدواری کرد، این همایش بستر مناسبی برای برقراری روابط علمی میان استادان دانشگاه‌های ایران و استادان کشورهای عربی فراهم آورد.
   سپس دکتر ماجد الاسدی، رئیس مرکز الفارس عراق، ضمن ابراز خرسندی از حضور در این همایش و تشکر و قدردانی از برگزارکنندگان این همایش بر اهمیت علوم انسانی و شاخه‌های گوناگون در روابط بنیادین میان دانشگاه‌های دو کشور تاکید کرد. وی افزود از طریق این گونه برنامه‌ها تلاش بر این است که روابط و مناسبات میان دانشگاه‌های ایران و عراق افزایش یابد.
در ادامه این همایش آقای عابدی، سرکنسول ایران در بصره برگزاری این گونه برنامه‌ها را لازمه توسعه روابط میان ملت‌های مسلمان دانست که این اجتماعات علمی می‌تواند راهکارهای مناسبی برای حل مشکلات و اختلافات فراهم آورد. وی ضمن تاکید بر مشترکات میان دو کشور ایران و عراق آن را فرصتی برشمرد تا ازطریق مناسبات علمی بتوان مشکلات را حل کرد. ایشان افزود: هر روز بیش از 4 هزار ویزا از نمایندگی بصره صادر می شود و ابراز امیدواری کرد با حذف ویزای زمینی بتوان روابط میان دانشگاه های ایران و عراق را بیش از پیش گسترش داد.
پس از آن دکتر جعفر المنصور، نماینده دانشگاه بصره، با تاکید بر روابط میان ملت‌های اسلامی و ارتباطات بسیار زیاد دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه بصره به روابط تاریخی میان ایران و عراق اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد از طریق این همایش روابط و مناسبات میان دانشگاه بصره و دانشگاه‌های ایران بیش از پیش شود.
سخنران دیگر مراسم افتتاحیه، آقای عبدالکریم، سرکنسول عراق در مشهد، ضمن تشکر و قدردانی از برگزارکنندگان این همایش، و با توجه به ظرفیت ها و امکانات شهر مشهد و شباهت های فرهنگی و تمدنی میان بصره و مشهد ابراز امیدواری کرد تعاملات و مناسبات میان دو کشور افزایش یابد. وی آمادگی آن سرکنسولگری را برای هر گونه خدمت در این راه بیان داشت.
سپس آقای ملکی، رایزن فرهنگی ایران در بصره، ضمن خیر مقدم به مهمانان این برنامه، این همایش را اتفاق مهمی بین دانشگاه‌های ایران و عراق دانست و با توجه به اشتراکات فرهنگی ایران و عراق آن را بستر مناسبی برای توسعه روابط دانشگاهی برشمرد. وی در ادامه همکاری‌های رایزنی فرهنگی ایران را حلقه واسط میان این همکاری‌ها دانست که با توجه به اینکه 60 هزار دانشجو که در مراکز علمی دو کشور در حال تحصیل هستند، فرصت بی نظیری است که این مناسبات توسعه یابد. ایشان با اشاره به افتتاح و راه اندازی مرکز آموزش زبان فارسی در دانشگاه بصره که حاصل ارتباطات میان دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه بصره و بسترسازی وابستگی فرهنگی ایران در بصره می‌باشد، از تاسیس گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بصره خبر داد.  در پایان وی ابراز امیدواری کرد با توجه به بسترهای مناسب علمی میان دو کشور از این فرصت ها نهایت استفاده را ببرند و هر چه زودتر مرکز آموزش زبان عربی در دانشگاه فردوسی مشهد با همکاری دانشگاه بصره تاسیس شود.
سخنران پایانی افتتاحیه دکتر محمد طرطر از عراق بود که در خصوص تلاش بر برقراری صلح و روابط و مناسبات میان کشورهای اسلامی توضیحاتی ارانه کرد. اهدای لوح همایش به روسا و رایزن فرهنگی ایران و عراق بخش پایانی برنامه های افتتاحیه همایش بین المللی گفتگوی تمدن ها تکامل ملت های اسلامی بود.
یادآور می‌شود این همایش به مدت 3 روز و تا روز چهارشنبه 11 خردادماه در دانشگاه فردوسی مشهد با سخنرانی حدود 100 استاد از دانشگاه‌های عراق و دیگر کشورهای عربی در حال برگزاری است و در حاشیه این همایش کارگاه‌های دانش افزایی توسط تعدادی از استادان دانشگاه فردوسی مشهد و بصره  با موضوعات علوم انسانی و حوزه های کاربردی دانش برگزار می شود.